เมื่อพูดถึงสถาบันการเงินคนส่วนใหญ่มักจะนึกถึงธนาคารเท่านั้น แต่ที่จริงแล้วสถาบันการเงินไม่ใช่มีเฉพาะธนาคาร แต่รวมธนาคารและสถาบันอื่นที่ไม่ใช่ธนาคารด้วย ธนาคาร บริษัทหรือองค์กรใดที่ทำธุรกิจในเรื่องของการรับฝากเงินจากประชาชนโดยให้ดอกเบี้ย รวมถึงมีการปล่อยเงินกู้ให้กับทั้งประชาชนและภาคธุรกิจด้วย ก็จะเรียกว่าสถาบันการเงินทั้งสิ้น

การทำธุรกิจของสถาบันการเงินนั้นก็เหมือนเป็นตัวกลางระหว่างผู้ที่มีเงินและต้องการออมเพื่อให้มีรายได้ที่เป็นดอกเบี้ยกับผู้ที่ต้องการเงินกู้เพื่อนำไปใช้ในวัตถุประสงค์ต่าง ๆ กัน ไม่ว่าจะเป็นเรื่องส่วนตัวหรือเรื่องธุรกิจก็ตาม โดยสถาบันการเงินจะมีรายได้จากดอกเบี้ยที่ให้เงินกู้ยืม เมื่อหักลบกับดอกเบี้ยที่จะต้องให้กับคนที่นำเงินมาฝาก หักกับค่าใช้จ่ายอื่น ๆ ในการดำเนินงานของสถาบันการเงิน ที่สุดก็จะเป็นผลกำไรของสถาบันการเงิน

สถาบันการเงินไทยแบ่งออกได้เป็น 3 ประเภทใหญ่ ๆ ก็คือ ธนาคารพาณิชย์ สถาบันการเงินที่ไม่ใช่ธนาคารและสถาบันการเงินเฉพาะกิจ โดยทั้งหมดอยู่ในการควบคุมและกำกับดูแลของธนาคารแห่งประเทศไทย เพื่อให้การดำเนินธุรกิจเป็นไปด้วยความถูกต้องและเหมาะสมเรียบร้อย

1.ธนาคารพาณิชย์ เรียกได้ว่าเป็นสถาบันการเงินที่เก่าแก่และมีความสำคัญมากที่สุด ประชาชนทั่วไปรู้จักธนาคารพาณิชย์และรู้จักผลิตภัณฑ์ทางการเงินของธนาคารเป็นอย่างดี มีความคุ้นเคยในการเดินเข้าออกเพื่อฝากเงินในบัญชีหรือเพื่อขอเงินกู้ก็ตาม เมื่อดูจากยอดเงินฝากและยอดเงินกู้ของระบบการเงินไทยทั้งระบบ จะเห็นว่าธนาคารพาณิชย์มีปริมาณเงินฝากและเงินกู้มากที่สุด เมื่อเทียบกับสถาบันการเงินประเภทอื่น ธนาคารพาณิชย์ที่เรารู้จักกันดีก็มี ธนาคารกรุงเทพ ธนาคารกสิกรไทย ธนาคารไทยพาณิชย์ เป็นต้น ทั้งเงินฝากและเงินกู้ที่ทางธนาคารพาณิชย์มีก็มีทั้งสำหรับประชาชนทั่วไป ผู้ประกอบทั้งรายย่อย ขนาดกลางและขนาดใหญ่

2.สถาบันการเงินที่ไม่ใช่ธนาคาร ก็เป็นบริษัททั้งที่เป็นของรัฐและเอกชนที่ได้รับอนุญาตให้ประกอบกิจการประเภทอื่น ๆ ที่กำหนดไว้ในกฎหมายเช่น ธุรกิจเงินทุน ธุรกิจเครดิตฟองซิเอร์ ที่ส่วนใหญ่ก็สามารถรับฝากเงินและสามารถให้เงินกู้ได้เหมือนกับธนาคาร ยกเว้นที่ไม่เหมือนธนาคารก็ในเรื่องที่เกี่ยวข้องกับเงินตราต่างประเทศ

3.สถาบันการเงินเฉพาะกิจ เป็นสถาบันการเงินที่ตั้งขึ้นโดยกฎหมายเฉพาะของรัฐ เพื่อดำเนินงานตามนโยบายของรัฐในเรื่องใดเรื่องหนึ่งเป็นการเฉพาะ สถาบันการเงินเฉพาะกิจ ก็เช่น ธนาคารออมสิน ธนาคารอาคารสงเคราะห์ ธนาคารอิสลามแห่งประเทศไทย ฯลฯ ซึ่งธนาคารของรัฐเหล่านี้ก็ดำเนินธุรกิจเหมือนกับธนาคารพาณิชย์ คือ มีการรับฝากเงินและให้ดอกเบี้ย พร้อมทั้งให้เงินกู้ โดยการทำธุรกิจจะเน้นทำตามนโยบายของรัฐบาล อย่างเช่น ธนาคารเพื่อการส่งออกและนำเข้าแห่งประเทศไทย ก็จะเน้นให้เงินกู้กับผู้ส่งออกและผู้นำเข้าสินค้า โดยดอกเบี้ยที่คิดก็จะเป็นอัตราพิเศษที่ไม่แพงเหมือนกับกู้จากธนาคารพาณิชย์ แต่เงื่อนไขต่าง ๆ ก็อาจมีมากด้วยเช่นกัน เป็นต้น

เนื่องจากทั้งธนาคารและสถาบันการเงินอื่น ๆ ของไทยเหล่านี้ต้องดำเนินธุรกิจที่เกี่ยวข้องกับธุรกรรมการเงินมากมายของทั้งประเทศ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องเงินฝากหรือเงินกู้ จึงถือเป็นกลไกที่สำคัญมากที่ช่วยขับเคลื่อนเศรษฐกิจของประเทศไทย